|
Ma�kuci p�ac� dro�ej...
Prawe jest dobre i s�uszne. Prawy cz�owiek nigdy nie sk�amie, mo�na na nim polega�. Lewe zawsze kojarzy�o si� z czym� gorszym, mniej warto�ciowym. Wystarczy przypomnie� - niezrozumia�e dla lewor�cznych - powiedzenia „wsta� lew� nog�”, „mie� dwie lewe r�ce” czy „lewe interesy”. I chocia� lewor�czni nie my�l� o sobie w kategoriach odmienno�ci, �wiat wok� nich ci�gle pr�buje im wm�wi�, �e odbiegaj� od normy.
Tymczasem to najwi�ksza mniejszo�� na �wiecie. Pono� 10% ca�ej populacji na ziemi to ma�kuci. 24-letnia Magdalena Berg z Otwocka pracuje w dziale bazy danych jednej z firm kosmetycznych. Lewor�czno�� odziedziczy�a po dziadku i tacie. - Wszystko robi� lew� r�k�. Tylko biegi w samochodzie zmieniam praw� - �mieje si�. I opowiada: - Najgorsze dla wszystkich lewor�cznych s� brudz�ce d�ugopisy. Wszystko, co napisz�, po chwili rozciera si� na lewej d�oni. Trudno mi te�, kiedy co� przepisuj�, bo zas�aniam sobie g�r� tekstu.
Cz�owiek nie staje si� lewor�czny z dnia na dzie�. Przez lata przyzwyczaja si� do funkcjonowania w „odwr�conym �wiecie”. I zawsze u�miecha si� do siebie, gdy po raz kolejny kto� zauwa�a, �e nie trzyma d�ugopisu w prawej r�ce, i ze zdziwion� min� pyta: „Jeste� lewor�czny?”. Wieki temu lewor�czno�� przypisywano magom, czarownicom i samemu diab�u, kt�ry pono� chrzci� swoich wyznawc�w lew� r�k�! Lewor�czno�� bywa�a kluczowym dowodem w sprawach o herezje, a uczeni w XVI w. g�osili, �e jest anomali� anatomiczn�, zjawiskiem wyst�puj�cym w�r�d chorych umys�owo i kryminalist�w.
Jednak sami lewor�czni maj� prawo czu� si� dumni. Natura bowiem z miejsca zakwalifikowa�a ich do elitarnego klubu. Tego samego, w kt�rym byli Leonardo da Vinci, Napoleon Bonaparte, Charlie Chaplin i seksowna Marilyn Monroe. Bycie ma�kutem nie przeszkodzi�o namalowa� „Ostatniej wieczerzy” czy zawojowa� p� Europy. Teraz jednak lewor�czni coraz g�o�niej m�wi� o swoich problemach. 13 sierpnia obchodz� �wi�to Lewor�cznych. Od 1992 r. organizuje je �wiatowa organizacja Klub Ma�kut�w z siedzib� w Wielkiej Brytanii. Co roku spotykaj� si� na wiecu w londy�skiej dzielnicy Soho. M�wi�, �e Soho to dzielnica przyjazna. Przy Brewer Street 57 dzia�a jeden z nielicznych sklep�w dla ma�kut�w. Od 35 lat mog� w nim kupi� potrzebne do �ycia przedmioty - od no�yczek po otwieracz do puszek i klawiatur� do komputera.
Traktowani na lewo
Rodzice do niedawna robili dos�ownie wszystko, �eby oduczy� pociechy si�gania po �y�k� czy kredk� lew� r�czk�. Na jednym z for�w internetowych kto� napisa�, �e najwi�kszym problemem lewor�cznych dzieci s� doro�li, kt�rzy uznaj� to za problem. Co� w tym jest, skoro na rynku wydawniczym znajduje si� pe�no publikacji przedstawiaj�cych lewor�czno�� jako pow�d nieprawid�owego rozwoju psychoruchowego i trudno�ci z nauk�, jako zagro�enie, bo przecie� bez fachowej pomocy dziecko mo�e nabra� z�ych nawyk�w.
Lekarzom i terapeutom nie mo�na oczywi�cie zarzuci� niewiedzy i braku ch�ci, lecz doro�li lewor�czni dziwnie patrz� na te wszystkie poradniki. Bo tak naprawd� dla ma�kut�w najlepszym nauczycielem jest �ycie. Na szcz�cie sko�czy�y si� czasy, kiedy rodzice i szko�a dostawali g�siej sk�rki na sam� my�l o sk�onno�ci dziecka do lewor�czno�ci. Starsze pokolenia (chocia� zdarzaj� si� te� 20-, 30-latkowie) na si�� by�y przestawiane na praw� r�k�. - Cz�sto rodzice wyrz�dzaj� dziecku olbrzymi� krzywd�, kt�ra trwa potem latami. Doros�y cz�owiek mo�e mie� potem problemy: lewa r�ka nie zosta�a wytrenowana, a prawa nie jest dostatecznie sprawna - m�wi psycholog Marzenna Piekarska. - A i tak w swojej pracy spotka�am ju� rodzic�w, kt�rzy lew� r�k� synka czy c�reczki przywi�zywali mocno do tu�owia. Czysta g�upota!
- Lewor�czno�� nie jest objawem �adnej choroby - dodaje pediatra, Dariusz Grunszfeld. - Przeciwnie, dzieci lewor�czne, korzystaj�c z uruchomienia drugiej p�kuli m�zgu, mog� z czasem okaza� si� szczeg�lnie uzdolnione. Chodzi o zdolno�ci artystyczne i lepsze kojarzenie przestrzenne. Rodzice mog� jedynie namawia� dziecko do pos�ugiwania si� obiema r�kami, ale nigdy jedn� kosztem drugiej. Maj�c obie r�ce jednakowo sprawne, mo�na si� spodziewa�, �e wsp�praca mi�dzy p�kulami b�dzie jeszcze lepsza.
Kt�ry kciuk ssa�
Osoba lewor�czna to taka, u kt�rej dominuje prawa p�kula. Lewor�czno�� to najbardziej widoczny objaw. Ale to samo dotyczy cz�sto innych organ�w: oka, ucha czy nogi. Bywa wi�c, �e ma�kut przyk�ada zegarek do lewego ucha. Z bada� ultrasonograficznych wynika, �e oko�o 10% dzieci ssie w �onie matki lewy kciuk. To najpewniej efekt dzia�ania testosteronu na m�zg. Hormon ten hamuje prawdopodobnie rozw�j lewej p�kuli, a tym samym intensyfikuje rozw�j prawej. Kolejna koncepcja wskazuje na geny. Cho� 80% lewor�cznych dzieci ma prawor�cznych rodzic�w, prawdopodobie�stwo urodzenia takiego dziecka, gdy oboje rodzice s� lewor�czni, wynosi a� 46%.
- Skoro lewor�czno�� nie jest wad�, po co sugerowa� nawet, �e jest dziedziczona genetycznie? Ma�kuci i tak przez lata byli wytykani palcami, a rodzice bili po r�kach lewor�czne dzieci. Zreszt� wszystko, co dotyczy ludzi, to genetyka - przekonuje prof. Anna Dobrza�ska z Centrum Zdrowia Dziecka, krajowy konsultant w dziedzinie pediatrii. - Nie ma �adnej pewno�ci, czy z mamy i taty ma�kuta urodzi si� lewor�czne dziecko. �adnej prostej zale�no�ci tu nie ma. To zupe�nie jak z kolorem w�os�w - ciemni rodzice mog� wyda� na �wiat rudzielca.
Ale istnieje te� termin patologiczna lewor�czno��. Wspomina� o niej jako pierwszy neuropsycholog Paul Satz. W okresie prenatalnym czy podczas porodu mo�e doj�� do uszkodzenia, na skutek niedotlenienia albo wylewu, w��kna neuron�w ruchowych. Gdy dotyczy to lewej cz�ci m�zgu, prawa p�kula bierze wi�cej zada� na siebie. M.in. te zwi�zane z motoryk� i mow�. I w efekcie na �wiat przychodzi lewor�czne dziecko. - Do niedawna uwa�ano, �e do sz�stego roku �ycia sprawa jest p�ynna - m�wi psycholog Marzenna Piekarska. - I pewnie st�d bra�y si� pr�by r�wnania do wi�kszo�ci. Nigdy jednak nie mo�e to by� samodzielna decyzja rodzic�w. Dziecko musi zbada� psycholog, kt�ry we�mie pod uwag� mo�liwo�ci intelektualne dziecka. Je�li nie s� one zbyt du�e, to o dostosowywaniu do prawej r�ki nie ma mowy.
Osoby lewor�czne mog� mie� spore problemy z nauk� pisania. Bywa, �e z wiekiem wcale nie idzie im �atwiej. S� pary cyfr i liter, kt�re r�ni� si� tylko kierunkiem pisania. Na przyk�ad: 6 - 9, u - n, p - b. - Cz�sto nauczyciele nie wiedz�, jak post�powa� z lewor�cznym uczniem - t�umaczy Marzenna Piekarska. - Przy nauce pisania nie potrafi� prowadzi� r�czk� dziecka. Ucze� zawsze ma problemy z r�wnym narysowaniem szlaczka, a stawianie pierwszych literek idzie mu opornie.
Z lewej strony �ycia
Leworeczni.pl to pierwszy w Polsce serwis stworzony z my�l� o ma�kutach. „Czy zdajecie sobie spraw�, �e u�ywaj�c narz�dzi dla prawor�cznych, jeste�my nara�eni w zwi�kszonym stopniu na wszelkiego rodzaju kontuzje? Wygl�damy bardzo nieporadnie, u�ywaj�c przedmiot�w, kt�re zosta�y stworzone dla ludzi u�ywaj�cych prawej r�ki”, grzmi� autorzy serwisu. Ci�ko im pos�ugiwa� si� no�yczkami, otwieraczem do konserw, kroi� chleb (prawor�czni zawsze podkre�laj�, �e ta czynno�� wygl�da u ma�kut�w najdziwniej), trzyma� n� w prawej r�ce, wbija� gwo�dzie. Na u�ywanie pi�ra ma�o kt�ry lewor�czny mo�e sobie pozwoli�.
Du�o ma�kut�w ma te� problem z kierunkami, mysz� od komputera, aparatem fotograficznym. �miesznie wygl�da wsiadanie na rower od prawej strony, bo najpierw trzeba przerzuci� lew� nog� (dlaczego n�ka do oparcia roweru zawsze jest po lewej stronie, a nie po prawej?). Dochodz� do tego jeszcze osobiste nawyki: - Kiedy id� z kim� ulic�, musz� by� po jego lewej stronie. Gdy jestem po prawej stronie rozm�wcy, wydaje mi si�, �e co� mi zagra�a - m�wi Paulina Misiewicz, kt�ra lewor�czno�� odziedziczy�a po mamie. Mama, jeszcze z pokolenia przestawianego na si��, od dziecka pisze praw� r�k�, a wi�kszo�� czynno�ci potrafi wykona� obiema r�kami. -
Kromki chleba ukrojone przeze mnie zawsze maj� odwrotny kszta�t ni� ukrojone przez kogo� prawor�cznego. Ziemniaki skrobi� od siebie - m�wi Magda Berg. Ale za nic na �wiecie nie chcia�aby by� prawor�czna. Jej zdaniem, lewor�czni s� bardziej kreatywni i maj� wi�cej zdolno�ci artystycznych. - M�j dziadek jest malarzem, ale cho� lewor�czny, maluje obiema r�kami. Tata jest fotografem i robi pi�kne zdj�cia, a ja sko�czy�am kurs wiza�u. Magda na pytanie, co zrobi, je�li jej dzieci r�wnie� urodz� si� lewor�czne, u�miecha si�. - Na pewno nie b�d� ich przestawia� na praw� r�k�. Nawet wola�abym lewor�czne dzieci, bo mo�e b�d� zdolniejsze ni� reszta i zostan� artystami.
Paulina Misiewicz przez dziesi�� lat gra�a na fortepianie, sko�czy�a szko�� muzyczn�. - Dzi�ki �mudnym �wiczeniom na instrumencie moja prawa r�ka jest silniejsza ni� u innych lewor�cznych - m�wi. I wylicza: - Nigdy nie mia�am problemu z no�yczkami, bo trzymam je w prawej r�ce. Chocia� podczas pisania na klawiaturze moja lewa r�ka pracuje dwa razy szybciej ni� prawa i naciska wi�cej klawiszy. A najbardziej nie lubi�, gdy kto� co� do mnie rzuca, bo jeszcze nigdy nie uda�o mi si� czego� z�apa� praw� r�k�.
O ile rodzice Micha�a Kality, chemika, nie mieli nic przeciwko jego lewor�czno�ci, o tyle jego m�odszego brata, Jacka (reprezentanta Polski w bryd�u sportowym!), pr�bowali przestawi� na praw� r�k�. Uwa�ali, �e Jacek ma�puje starszego brata. Dwa czy trzy lata trwa�a bezskuteczna walka o pisanie praw� r�k�. Kiedy wraca� po szkole do domu, mama pyta�a, kt�r� r�k� pisa� na lekcjach. Je�li dowiadywa�a si�, �e lew�, wyrywa�a kartki z zeszytu i kaza�a pisa� od nowa praw� r�k�. - Przy uprawianiu sport�w pos�ugiwa�em si� lew� r�k�. Rakietk� pingpongow�, szabl� trzyma�em zawsze w lewej - opowiada Micha�. - W�a�ciwie mam tylko jeden problem - nie mog� pisa� wiecznym pi�rem. Rozmazuje si�, je�eli nie wyschnie. Ale w pracy, przy specjalistycznej aparaturze nie ma ju� wi�kszych problem�w.
Du�ym u�atwieniem dla lewor�cznych s� internetowe sklepy dla ma�kut�w. Jest tam wszystko: no�yczki, sekatory, klawiatury i wymarzone niebrudz�ce pi�ra. Problem w tym, �e wi�kszo�� jest dro�sza od prawor�cznego orygina�u. Na przyk�ad miarka dla lewor�cznych kosztuje, bagatela, 110 z�. Prawor�czni mog� j� kupi� ju� za 5 z�. Albo klawiatura dla lewor�cznych za 450 z�. Prawor�czny, zupe�nie solidny odpowiednik kosztuje 30 z�. Zadowoleni mog� te� by� bywalcy sklep�w muzycznych, chocia� gitary dla lewor�cznych kosztuj� o 5-10% wi�cej ni� normalne i ich wyb�r jest o wiele mniejszy. Czy takich udogodnie� b�dzie wi�cej? Mo�e nie b�dzie jak na Wyspach Brytyjskich, gdzie obowi�zuje ruch lewostronny (ciekawostk� jest, �e lew� r�k� pos�uguj� si� angielska kr�lowa El�bieta II, ksi��� Karol i ksi��� William), ale lewor�czni w Polsce przecie� a� tak wiele nie wymagaj�.
Na internetowych forach dla lewor�cznych pe�no jest wypowiedzi w stylu: „Niedawno us�ysza�am, �e 13 sierpnia jest dniem lewor�cznych. Cieszy� si� czy co? Jestem lewor�czna, ale okropnie denerwuj� mnie narzekania lewus�w, jaki ten �wiat jest okropny, bo zdominowany przez prawor�cznych, a my, biedne lewe �uczki, jeste�my dyskryminowani przez te wszystkie prawe no�yczki i skrzynie bieg�w po prawej stronie... Do cholery ci�kiej, a mo�e w�a�nie to, �e bez problem�w radzimy sobie z urz�dzeniami prawor�cznymi, to nasza przewaga? Mo�e na tym polega nasza wy�sza inteligencja, �e czasem musimy pos�ugiwa� si� sprawnie praw� r�k�, cho� to dla nas nienaturalne”.
Lewor�czny atut
Lewor�czny siatkarz w polu zagrywki czy w ataku bywa nie do zatrzymania. Zdezorientowani prawor�czni nie wiedz�, jak si� zachowa�. - Jestem lekarzem od 40 lat, mia�em wielu lewor�cznych koleg�w i nikt ich nigdy gorzej nie traktowa� - m�wi prof. Jerzy Jurkiewicz, neurochirurg. - Bycie lewor�cznym w niczym nie przeszkadza. Na pewno nie ma wp�ywu na poziom inteligencji. Zreszt� lewor�czni powinni zacz�� o sobie my�le� jak o szcz�ciarzach, kt�rzy dostali dar od losu. Znacznie lepiej przechodz� rekonwalescencj� po udarach ni� osoby prawor�czne. Lewor�czni zostali lepiej zabezpieczeni przez natur�. Na przyk�ad po uszkodzeniu jakiego� o�rodka w jednej p�kuli, �atwiej idzie im „prze��czanie si�” na drug� p�kul�.
Piotr Bikont, re�yser i publicysta, przyjaciel Roberta Mak�owicza, z kt�rym wydaje ksi��ki kulinarne, w jednym ze swoich felieton�w napisa�: „Moim marzeniem jest spotka� kiedy� kelnera p�ci dowolnej, kt�ry zauwa�y�by moje kalectwo i wyci�gn�� jakie� wnioski. �eby zobaczywszy, jak si�gam lew� r�k� po serwetk�, szklank� czy widelec, �y�k� do zupy po�o�y� ju� po lewej stronie, przestawi� kieliszek, sur�wk�, pieczywo. Ale nie zdarzy�o mi si� to nigdy, nawet z widelczykiem do ciasta. Ale tak w og�le, to da si� jako� prze�y�”. Czyli prze�y� si� da, trzeba tylko troch� wi�cej wyobra�ni i tolerancji ze strony „normalnych”. To tylko mit, �e ma�kuci s� gorsi i s�absi.
Sprawd� dziecko
Na dominacj� r�ki - dziecko dostaje dwa zadania: nawlec na sznurek oko�o 30 koralik�w r�nych kszta�t�w i obrysowa� szablon kota. Obserwuj, kt�r� r�k� to robi. Na dominacj� oka - dziecko dostaje do r�ki kalejdoskop. Kt�rym okiem zagl�da do �rodka? Na dominacj� nogi - popro� dziecko, by skaka�o na jednej nodze lub kopa�o kocyk. Kt�r� nog� lepiej mu wychodzi?
S�ynni lewor�czni
za granic�: Pierce Brosnan, Marilyn Monroe, Tom Cruise, Nicole Kidman, Juliusz Cezar, Tomasz Jefferson, Napoleon Bonaparte, Paul McCartney, Pele, Kurt Cobain, Sting, Leonardo da Vinci, Aleksander Wielki, Mark Twain, Robert de Niro, Benjamin Franklin, Jimi Hendrix, Bill Clinton, Keanu Reeves, Whoopi Goldberg, Bob Dylan, Fryderyk Nietzsche, Charlie Chaplin, Greta Garbo, Joanna d'Arc, Ludwig van Beethoven, David Bowie, Phil Collins, George Michael, Robert Plant, Bruce Willis, Bill Gates,
w Polsce:, Kaja Paschalska, Joanna Brodzik, Jerzy Pilch, Piotr Bikont, Agnieszka Wagner, Katarzyna Glinka.
:: tekst pochodzi z serwisu kiosk.onet.pl |
